شرح و تحلیل بافت عرفانی غزلیات سنایی

با این که پیش از سنایی (فوت 529-525) شعرای عارف مسلکی نظیر ابوذراعه بوذجانی و ابوسعید ابوالخیر اندیشه های عرفانی را به صورت شعر تعلیمی و عارفانه مطرح کرده اند، لیکن سنایی اوّلین کسی است که حجم کثیری از اصطلاحات عرفانی را همراه با مفاهیم خاصّش وارد شعر فارسی کرد و آثاری مستقل و محض عرفانی به شعر فارسی تصنیف نمود. سنایی پیشرو شعر تعلمی صوفیه در عرفان و ادب فارسی است. او برای تبیین طریق «تحقیق» ابتدا منظومه مفصل و عمیق «حدیقه الحقیقه» را سرود، سپس مثنوی مختصر و موجز «طریق التحقیق» را که هم وزن حدیقه است، تصنیف نمود. از میان آثار سنایی دیوان اشعار او از لحاظ ادبی و عرفانی اهمیّت خاصّی دارد. سنایی در دیوان اشعارش به خصوص در غزل های خود اندیشه های عرفانی را با مضامین دل نشینی به شیوه کاملا تازه بیان داشته است. سنایی بسیاری از درونمایه های عرفانی شعر خود را از آرای عرفای بزرگ پیش از خود اخذ کرده و آنها را با استادی تمام در اشعار خود چنان پرورده است که هیچ ردپا یا نشانی از تقلید را در آن نمی توان ملاحظه کرد. پژوهش حاضر بافت عرفانی غزل های سنایی را در رابطه با طریق و شیوه عرفانی و سبک شاعری او بررسی می کند. ویژگی های عرفانی شعر او نظیر کاربرد واژگان و تعابیر ویژه عرفانی، زبان عاشقانه و جهان بینی خاصّ عارفانه که همراه با عشق روحانی است نشان می دهد که عرفان او در ادامه همان شیوه مشایخ بزرگ عرفان اسلامی شکل گرفته است. ذوق هنری و صور خیال سنایی در غزل هایش به خاطر کاربرد وسیع استعارات و نمادهای عرفانی در اوج کمال و زیبایی است.